Skip to main content
Bombardement op Deventer
Online

De luchtoorlog en bombardementen

De stad in puin...

Aanvankelijk ging de luchtoorlog grotendeels aan Deventer voorbij. Vanaf 1942 gingen de geallieerden over tot grootschalige bombardementen op Duitsland. De routes naar Duitsland liepen over Nederland en verschillende aangeschoten vliegtuigen stortten in en bij Deventer neer.

De spoorbrug was kort na de Duitse inval gerepareerd. In 1943 was ook de nieuwe verkeersbrug gereed. Deze bruggen waren van belang om Duitse troepen en materiaal naar West-Nederland te vervoeren. Na de mislukte Slag om Arnhem probeerden de geallieerden de bruggen uit te schakelen door bombardementen. In reactie plaatste de bezetter een ring luchtafweergeschut, wat het bombarderen bemoeilijkte. De aanvallen leidden in Deventer tot honderden doden en enorme oorlogsschade maar de bruggen overleefden het oorlogsgeweld.

Deur van schuilkelder met aantekeningen over de bombardementen, afkomstig uit schoenenwinkel van J. Rommelaar uit Broederenstraat 25 in Deventer. (Collectie Museum De Waag)
Deur van schuilkelder met aantekeningen over de bombardementen, afkomstig uit schoenenwinkel van J. Rommelaar uit Broederenstraat 25 in Deventer. (Collectie Museum De Waag)

Niet alleen grote bombardementen vormden een gevaar. Vanaf september 1944 lag Deventer vlak bij de frontlinie. Geallieerde jachtvliegtuigen en jachtbommenwerpers waren actief om de bevoorrading in het achterland te ontregelen. De wegen en spoorwegen werden levensgevaarlijk omdat geallieerde vliegers alles wat bewoog onder vuur namen.

In de dagen rond de Slag om Arnhem kreeg Deventer te maken met kleinschalige aanvallen en bombardementen. Op 15 oktober 1944 voerden bommenwerpers het eerste grote mislukte bombardement op de spoorbrug uit. Het leidde tot veel schade in de stad maar er waren geen burgerdoden. Bij een nieuw bombardement op 21 oktober kreeg een luchtafweerkanon een voltreffer maar ontsnapte de burgerbevolking opnieuw. Op 28 oktober kwam aan het geluk een einde. Op de Kapjeswelle kwamen elf (dwang)arbeiders van de Organisation Todt om en stierven aan de Zwolseweg en Schoolstraat 35 mensen. Er volgden nog verschillende grote bombardementen die vrijwel allemaal slachtoffers eisten. Het trieste dieptepunt was het laatste bombardement op 6 februari 1945 waarbij 61 doden te betreuren waren. Na de bombardementen lagen grote delen van de stad in puin.

Kinderen op lanceerbaan V1 bij Lettele (Foto collectie Archief Lettele en omgeving)
Kinderen op een lanceerbaan voor een V1 (vliegende bom). Een gelijke lanceerbaan stond in 1945 bij Lettele. (Foto collectie Archief Lettele en omgeving)

Oproep: Wie die twee kinderen op de lanceerbaan zijn, is nog onbekend. Herkent u de kinderen, laat het dan weten via info@deventerverhaal.nl

Een van de wapens die de bezetters gebruikten in de strijd was de V1. Eind 1944 werden door de Duitsers de eerste lanceerbanen voor de V1 in Oost-Nederland in gebruik genomen. Het Duitse opperbevel ontwikkelde V-Wapens om het verlies van bommenwerpers binnen de Duitse luchtmacht goed te maken. De V stond voor Vergeltung, vergelding voor de geallieerde bombardementen op Duitse steden. Het wapen werd voor het eerst ingezet vanaf de Franse Kanaalkust tegen Londen. Om de Duitse bevolking te ontzien, werden in Oost Nederland in totaal 24 banen gebouwd, waarvan één in Lettele (Gemeente Deventer). Een aanzienlijk deel is ook werkelijk gebruikt. V-wapens maakten veel slachtoffers.

Scherf van de eerste op Deventer geworpen bom, terechtgekomen op 't Pothoofd 6 juni 1940
Scherf van de eerste op Deventer geworpen bom, terechtgekomen op 't Pothoofd 6 juni 1940 (Collectie Museum De Waag)

Een groot deel van de neergestorte V1’s werd al in de oorlog opgeruimd door het Duitse leger. Ook na de oorlog werden verschillende V1’s opgeruimd. Toch wordt er af en toe nog een gevonden. Zo ontmantelde de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) er in 2014 een in Kruisland (Brabant) en in 2018 in Zutphen. In 2019 vonden archeologen bij het graven van een sloot langs de A1 de resten van een V1. Daarop is door de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) een verkennend onderzoek uitgevoerd. De V1 bleek deels intact en werd op 8 maart 2020 geruimd. Voor de operatie moesten een dag lang honderden huizen worden ontruimd en de A1 afgesloten.